ارزیابی پراکنش محلی چرای گوسفند و بز در مراتع نیمه استپی (مطالعه موردی: چهارمحال و بختیاری-کرسنک)

ارزیابی پراکنش چرایی دام یکی از مسائل مهم در مدیریت مراتع می باشد. پراکنش یکنواخت دام به منظور بهره برداری بهینه از منابع علوفه ای و جلوگیری از تخریب مرتع، مستلزم آگاهی از چگونگی پراکنش دام و عوامل موثر بر آن می باشد. عوامل مختلفی پراکنش دام را تحت تاثیر قرار داده و آن را محدود می نمایند. اما در طرح های مرتعداری هیچ یک از این فاکتورها را در نظر نمی گیرند. در این تحقیق که در منطقه کرسنک ا ستان چهارمحال و بختیاری که ناحیه ای کوهستانی و مرتفع (ارتفاع متوسط 1/2603 متر از سطح دریا، وسعت 576 هکتار و بین مختصات جغرافیایی ?4 ´26 °56 تا ?33 ´27 °56 طول شرقی، و ?30 ´30 °32 تا ?33 ´32 °32 عرض شمالی) می باشد، عوامل تاثیر گذار بر پراکنش گوسفند و بز مورد بررسی قرار گرفت. برای انجام مطالعه، از بین نژادهای دامی موجود در منطقه کرسنک (گوسفند نژاد افشاری-قمی و بز از نژاد افغانی) به شکل تصادفی یک رأس گوسفند و یک رأس بز را که از نظر سن، جثه و ... نماینده گله بودند، انتخاب و برای ردیابی دام های مشخص شده با استفاده از gps و تنظیم آن بر روی مدtrack با فاصله زمانی 7 ثانیه موقعیت دام ها در طول چرای روزانه ثبت شد. این عمل از ساعت اولیه چرا به هنگام خروج دام از آغل (معمولا 5 صبح) تا به هنگام بازگشت به آغل در شب هنگام (8 عصر) و در 8 روز در ماه های خرداد، تیر، مرداد و شهریور ادامه یافت. فاکتورهای موثر بر پراکنش دام نظیر فاصله منابع آبی، تولید، شیب، جهت، ارتفاع و تیپ گیاهی به عنوان عمده ترین عوامل موثر بر پراکنش دام بررسی شد. در ابتدا، با مطالعه ویژگی های پدیده های سطح زمین بر روی عکسهای هوائی، تیپ بندی اولیه انجام شد. سپس با کنترل میدانی، مرز و نوع و در نهایت نقشه تیپ های گیاهی تعیین گردید. پس از تعیین مناطق معرف، اندازه و تعداد کوادرات، تولید با استفاده از روش قطع و توزین اندازه گیری و سپس به کمک تصاویر ماهواره irs همزمان، نقشه تولید منطقه تهیه گردید. پس از تهیه نقشه عوامل تاثیر گذار(شیب، جهت، اتفاع، فاصله از منابع آب و تولید)، منطقه به شبکه های با ابعاد 98/23*98/23 متری (اندازه پیکسل های تصاویر ماهواره) تقسیم شد و سپس اطلاعات نقاطی که دام در طول روز چرا نموده بود (پس از کسر نقاط اطراق کرده) مشخص و مقادیر عوامل تأثیر گذار در هر سلول شبکه استخراج شد. در نرم افزار spss این اطلاعات فراخوانی و با در نظر گرفتن زمان حضور دام در هرسلول به عنوان متغیر وابسته و عوامل تاثیر گذار (شیب، جهت، ارتفاع، تولید، فاصله از منابع آب) به عنوان متغیرهای مستقل، رگرسیون چند متغیره اعمال شد . نتایج آماری نشان داد که در طول کل فصل چرا، شیب و تولید عوامل موثر بر پراکنش دام (05/0sig ?، 21/0r2=، 18/0r2=) در منطقه مورد مطالعه بودند. هر چند در ماه های مختلف فصل و با تغییر شرایط، فاکتور ارتفاع و فاصله از منابع آب نیز معنی دار شد. با توجه به نتایج حاصل می توان گفت هر دو نوع دام در این منطقه بیشتر به دنبال مناطق با تولید بالا هستند و برای رسیدن به آن شیب و ارتفاعات بالا را نیز طی مسیر می کنند، و این در حالی است این دو فاکتور بازدهی و عملکرد تولید دام را کاهش خواهد داد.